Bài 5. Thiên nhiên châu Á

1. Vị trí địa lí, hình dạng và kích thước châu Á

- Vị trí địa lí:

ᩚᩚᩚᩚᩚᩚ⁤⁤⁤⁤ᩚ⁤⁤⁤⁤ᩚ⁤⁤⁤⁤ᩚ𒀱ᩚᩚᩚ+ Lãnh thổ trên đất liền kéo dài từ vùng cận cực Bắc đến Xích đạo, một số đảo và quần đảo kéo dài đến vĩ tuyến 10°N.

+ Tiếp giáp:

Phía Tây giáp châu Âu.

Phía Tây nam giáp châu Phi qua eo đất Xuy-ê.

Phía Nam giáp Ấn Độ Dương.

Phía Đông giáp Thái Bình Dương.

Phía Bắc giáp Bắc Băng Dương.

- Hình dạng:

+ Dạng khối rộng lớn.

🌞+ Bờ biển bị chia cắt mạnh, có nhiều bán đảo, vịnh biển,…

- Kích thước: châu lục rộng lớn nhất thế giới.

+ Diện tích đất liền: 41,5 triệu km² (gồm cả lãnh thổ Liên Bang Nga).

ꦉ+ Diện tích đất liền và cả các đảo: 44,4 triệu km².

2. Đặc điểm thiên nhiên châu Á

a. Địa hình, khoáng sản

* Địa hình:💝 nhiều hệ thống núi, cao nguyên đồ sộ và nhiều đồng bằng bậc nhất thế giới.

- Khu vực núi, cao nguyên và sơn nguyên:

+ Chiếm ¾ S lãnh thổ.

❀+ Sơn nguyên Tây Tạng đồ sộ nhất thế giới (cao 4500m so với mực nước biển), càng về phía biển, địa hình càng thấp dần.

൲+ Một số dãy núi có hướng đông - tây hoặc gần đông – tây, bắc – nam hoặc gần bắc – nam.

=> Ý nghĩa:

🧜- Thuận lợi cho phát triển chăn nuôi du mục, trồng cây đặc sản.

𒅌- Trong quá trình khai thác cần chú ý chống xói mòn, sạt lở đất,…

* Khoáng sản

- Nguồn khoáng sản phong phú, trữ lượng lớn.

ꦡ- Các khoáng sản quan trọng: sắt, man-gan, đồng, than đá, dầu mỏ, khí tự nhiên,…

=> Ý nghĩa:

⛦- Vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế của nhiều quốc gia.

ཧ- Khi khai thác, cần chú ý bảo vệ nguồn tài nguyên khoáng sản và môi trường.

b. Khí hậu

🔥Phân hóa đa dạng thành nhiều đới và kiểu khí hậu, phổ biến là kiểu khí hậu gió mùa và khí hậu lục địa.

- Kiểu khí hậu gió mùa:

+ Phân bố: phía đông và đông nam châu Á.

⛄+ Đặc điểm: 1 năm có 2 mùa rõ rệt (mùa đông lạnh, khô; mùa hạ nóng ẩm, mưa nhiều).

- Kiểu khí hậu lục địa:

+ Phân bố: trung tâm châu Á.

♈+ Đặc điểm: khô hạn, lượng mưa trung bình năm < 300 mm; mùa đông lạnh và khô, mùa hạ nóng và khô.

=> Ý nghĩa:

💞- Vùng khí hậu khô hạn, khắc nghiệt chiếm tỉ lệ lớn => khó khăn cho sinh hoạt và sản xuất.

🉐- Vùng khí hậu ẩm => thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp nhưng thường có bão, lũ gây nhiều thiệt hại.

c. Sông ngòi và hồ

🅘- Nhiều hệ thống sông lớn bậc nhất thế giới: Ô-bi, Hoàng Hà, Trường Giang,…

- Sông ngòi phân bố không đều:

💦+ Các khu vực mưa nhiều (Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á): sông có lượng nước lớn.

🌜+ Các khu vực khô hạn (Tây Nam Á, Trung Á): mạng lưới sông thưa thớt, nhiều nơi trong nội địa không có dòng chảy.

ꦍ- Có nhiều hồ, trong đó có các hồ sâu và lớn nhất thế giới: Bai-can, A-ran, Ban-khát,…

=> Ý nghĩa:

💮- Sông ngòi tạo điều kiện phát triển thủy điện, du lịch, đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, giao thông đường thủy,…

ౠ- Các hồ lớn giúp điều hòa không khí, phong cảnh thiên nhiên đẹp, nơi cư trú của nhiều loài sinh vật.

🔥- Tuy nhiên, vào mùa mưa sông thường có lũ, gây thiệt hại lớn.

d. Các đới thiên nhiên

- Đới lạnh:

+ Phân bố: phía bắc châu lục.

+ Đặc điểm thời tiết: khắc nghiệt và có gió mạnh.

💧+ Thực vật: chủ yếu là hoang mạc cực, đồng rêu và đồng rêu rừng.

🐈+ Động vật: chủ yếu là các loài chịu lạnh, mùa hạ có nhiều loài chim di cư từ phương nam lên.

- Đới ôn hòa:

+ Chiếm diện tích lớn nhất.

♋+ Có sự phân hóa từ rừng lá kim sang rừng hỗn giao và rừng lá rộng, thảo nguyên rừng và thảo nguyên.

🔜+ Vào sâu trong nội địa, khí hậu khô hạn => bán hoang mạc và hoang mạc.

✱+ Vùng núi cao phổ biến thảo nguyên và băng tuyết.

- Đới nóng:

🐻+ Vùng khí hậu gió mùa, xích đạo: thực vật điển hình là rừng nhiệt đới.

🅷+ Những nơi khuất gió hoặc khô hạn: rừng thưa, xavan, cây bụi và hoang mạc.

=> Ý nghĩa:

ღCác đới thiên nhiên ở châu Á đều chịu sự khai phá của con người => việc phục hồi và phát triển rừng là nhiệm vụ quan trọng của các quốc gia.