Luyện tập Câu 1

Câu 1 (trang 22, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

  Lập sơ đồ tư duy về các loại hình tín ngưỡng, tôn giáo tiêu biểu ở Việt Nam (nguồn gốc, biểu hiện trong đời sống văn hoá- xã hội hiện nay).

Lời giải chi tiết:

Học sinh lập sơ đồ tư duy với những nội dung cơ bản sau:

Tên loại hình	Nguồn gốc	Biểu hiện
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên	Có nguồn gốc sâu xa từ thời công xã thị tộc.	Thờ cúng tổ tiên trong mỗi gia đình, dòng họ vào ngày giỗ, dịp lễ, tết; giỗ/tế tổ làng, tổ nghề, giỗ Tổ Hùng Vương.
Tín ngưỡng thờ Mẫu	Là một tín ngưỡng nguyên thuỷ gắn với cư dân nông nghiệp, được hình thành từ nhiều tín ngưỡng bản địa khác nhau cùng với những ảnh hưởng của Đạo giáo từ Trung Quốc.	Thờ Mẫu thần, nữ thần và thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ trong các đền, miếu, điện, phủ, am thờ. Gắn với nghi lễ chầu văn và các lễ hội thờ Mẫu khắp cả nước
Tín ngưỡng thờ Thành hoàng	Xuất hiện ở Việt Nam từ thời Bắc thuộc và từng bước phát triển thành tín ngưỡng mang đặc trưng riêng của người Việt Nam.	Thờ cúng Thành hoàng gắn với lễ hội làng, lễ kì yên, lễ kị nhật (giỗ)... trong các đình, miếu, ...
Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc	Có nguồn gốc lâu đời, bắt nguồn từ đạo lí “uống nước nhớ nguồn” của cộng đồng các dân tộc Việt Nam	Thờ các anh hùng chống giặc ngoại xâm, người có công khai hoang lập làng, chữa bệnh cứu dân, dạy học, truyền nghề, ... trong các đền, miếu, nhà thờ, khu tưởng niệm, ... vào các dịp mùa xuân, mùa thu, lễ, tết trong năm.
Phật giáo	Phật giáo ra đời khoảng thế kỉ VI TCN ở Ấn Độ, do Thích Ca Mâu Ni sáng lập.	- Phật tử và du khách đến chùa tham quan, hành lễ vào các dịp tuần rằm, lễ, tết. - Nhiều giá trị đạo đức của Phật giáo (như lối sống hướng thiện, tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng, ... ) đã trở thành chuẩn mực lối sống, tập quán của nhân dân, ... - Các hoạt động từ thiện, xã hội của Giáo hội Phật giáo được tổ chức thường xuyên như: quyên góp, cứu trợ đồng bào khi bị thiên tai; xây dựng nhà dưỡng lão, cơ sở nuôi trẻ mồ côi, mở khoá tu mùa hè, ...
Nho giáo	Nho giáo là một hệ thống triết học chính trị - xã hội, giáo dục, đạo đức do Khổng Tử sáng lập vào khoảng thế kỉ VI TCN.	- Thờ Khổng Tử và các bậc tiên Nho thể hiện truyền thống hiếu học của nhân dân vẫn được duy trì ở nhiều văn miếu, văn từ, văn chỉ. - Các quan niệm về hiếu, lễ, nghĩa, trung, tín, tam tòng, tứ đức, còn ít nhiều ảnh hưởng trong nhận thức và ứng xử của nhân dân. - Lối sống có trật tự, khuôn phép, “trên kính dưới nhường” vẫn được duy trì, ...
Đạo giáo	Đạo giáo (còn gọi là Lão giáo, đạo Lão,...) được hình thành vào khoảng cuối thế kỉ II, trong phong trào nông dân khởi nghĩa ở vùng Nam Trung Quốc, trên cơ sở nền tảng của Đạo gia - một học phái do Lão Tử và Trang Tử khởi xướng.	+ Có sự giao thoa và ảnh hưởng tới tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tín ngưỡng thờ Mẫu, tín ngưỡng thờ Thành hoàng. + Nhiều dấu tích của Đạo giáo gắn với các đạo quán vẫn tồn tại + Một số phong tục và hoạt động mang màu sắc của Đạo giáo vẫn tồn tại như: thuật phong thuỷ, một số phương pháp dưỡng sinh, các môn võ thuật, hình thức cúng bái,...
Công giáo	Cơ đốc giáo (còn gọi là Ki-tô giáo) do Giê-su sáng lập vào khoảng đầu Công nguyên, tại một vùng đất của người Do Thái.	- Hoạt động thờ Chúa, cầu nguyện, đọc Kinh thánh do cá nhân hoặc nhóm thực hiện. - Thực hành những điều luật của Kinh thánh hoặc lời răn dạy của Chúa trong đời sống, hướng đến việc kính Chúa, yêu thương con người như: hiếu thảo với cha mẹ, làm việc thiện, giúp đỡ lẫn nhau, ... - Tổ chức các ngày lễ liên quan đến cộng đồng Công giáo, như: lễ Phục sinh, lễ Giáng sinh, ...
Tin lành	Trong quá trình phát triển, Cơ Đốc giáo phân chia thành các hệ phái khác nhau. Trong đó, Công giáo và Tin Lành là hai hệ phái phổ biến	- Hoạt động thờ Chúa, cầu nguyện, tổ chức các ngày lễ liên quan đến cộng đồng Công giáo, như: lễ Phục sinh, lễ Giáng sinh, ... - Chú trọng việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo (như: cứu trợ cho đồng bào bị thiên tai, bão lũ; tổ chức khám chữa bệnh miễn phí cho người nghèo), ...

Luyện tập Câu 2

Câu 2 (trang 20, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Thông qua hoạt động trải nghiệm và tìm hiểu thực tế, hãy lập hồ sơ thư mục về tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam (theo gợi ý dưới đây vào vở):

Lời giải chi tiết:

Tên loại hình	Đặc trưng cơ bản (về đối tượng thờ cúng, thực hành nghi lễ, ...)	Cơ sở thờ tự, nhà thờ, di tích tiêu biểu có liên quan
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên	Tôn vinh tổ tiên, tổ phụ, tổ mẫu; cúng đường, cúng vía; thực hiện các nghi lễ như lễ cúng gia tiên, lễ hội tết nguyên đán	Thờ ông bà cha mẹ các thế hệ trước
Tín ngưỡng thờ Mẫu	Tôn vinh Mẫu, người mẹ của dân tộc; cúng dường, hát bài chầu Mẫu, múa lân; lễ hội tôn vinh Mẫu	Đền Mẫu Âu Cơ, Thờ Bà Chúa Xứ, ...
Tín ngưỡng thờ Thành hoàng	Tôn vinh các vị thành hoàng, anh hùng của làng; cúng dường, lễ hội tôn vinh các vị thành hoàng	Đình Chèm, Đình Thoại Ngọc Hầu, ...
Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc	Tôn vinh các anh hùng, anh hùng dân tộc; cúng dường, lễ hội tôn vinh anh hùng dân tộc	Đền thờ Hai Bà Trưng, đền thờ Trần Hưng Đạo, ...
Phật giáo	Có đặc trưng trong việc tôn vinh Đức Phật và các vị Bồ tát, thực hành như tu tập, cúng dường, và tu học kinh điển. Tư tưởng nhân quả, lòng từ bi và sự giản dị là những giá trị cốt lõi. Các di tích như chùa, tự, ni viện là nơi tâm linh quan trọng và đóng vai trò trong đời sống tinh thần của người dân.	Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông (Quảng Ninh), chùa Thiên Mụ, ...
Nho giáo	Nho giáo ở Việt Nam tập trung vào tôn trọng gia trưởng, đạo đức và sự hòa hợp trong xã hội. Triết lý nhân sinh và nguyên lý "nhân quả" là những đặc trưng quan trọng. Các đình, miếu là nơi linh thiêng thực hành cúng dường và tu học.	Văn Miếu Quốc Tử Giám, Văn Miếu Mao Điền (Hải Dương), ..
Đạo giáo	Đạo giáo ở Việt Nam tôn vinh các vị thiên đạo, thánh nhân và tu tâm theo triết lý Đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ, cúng dường tại đền thờ, miếu. Phong tục truyền thống như lễ hội Đạo, cúng tiến thần lễ, tạo nên bầu không khí tâm linh, góp phần giữ gìn và phát triển tinh thần Đạo giáo.	Chùa Mui (Hà Nội), Trấn Vũ quán (Hà Nội), ...
Công giáo	Công giáo ở Việt Nam tôn vinh Thiên Chúa và các thánh tử đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ như thánh lễ, cầu nguyện tại nhà thờ, giáo xứ. Các lễ kính như lễ Chúa nhật, lễ Thánh rất phổ biến. Nhà thờ và các trung tâm tôn giáo là nơi tập trung của cộng đồng Công giáo, cũng như là nơi tổ chức các hoạt động tôn giáo và xã hội.	Nhà thờ Đức Bà, nhà Thờ Phát Diệm (Ninh Bình), Nhà thờ Tân Định (TP Hồ Chí Minh), ...
Tin lành	Đạo Tin Lành luôn chú trọng đến việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo.	Nhà thờ Lớn, Trung tâm Tin Lành Tôn Đức Thắng, ...

Vận dụng Câu 1

Câu 1 (trang 22, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

  Viết một bài giới thiệu về một trong những tín ngưỡng hoặc tôn giáo mà em có ấn tượng nhất với chủ đề “Đi tìm mạch nguồn văn hoá của dân tộc”.

Lời giải chi tiết:

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là một phần không thể thiếu của văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Từ thế hệ này sang thế hệ khác, tôn vinh tổ tiên đã trở thành một nét đặc trưng sâu sắc, thấm đẫm trong cuộc sống hàng ngày của người dân Việt. Đây không chỉ là sự kính trọng và tri ân đối với tổ tiên, mà còn là cách thể hiện lòng biết ơn và liên kết giữa các thế hệ trong gia đình và cộng đồng. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên thể hiện qua các hoạt động cúng dường, lễ hội và các nghi lễ tâm linh được tổ chức đều đặn trong năm. Mỗi gia đình thường có một bàn thờ tổ tiên được sắp xếp gọn gàng, trang trí đẹp mắt và được cúng dường đều đặn. Những ngày lễ quan trọng như Tết Nguyên đán, Tết Trung thu và Tết Hạ Nguyên thường là những dịp lễ cúng tổ tiên được tổ chức trọng thể, kết hợp với các nghi lễ truyền thống và hoạt động văn hóa. Bên cạnh đó, các miếu, đình, đền thờ cũng là nơi linh thiêng, thường được xây dựng và duy trì bởi cộng đồng dân làng để thờ cúng tổ tiên và các vị thần bảo hộ. Những địa điểm này không chỉ là nơi thể hiện sự tôn kính và sự gìn giữ truyền thống của dân tộc mà còn là điểm đến du lịch, học hỏi về văn hóa và tâm linh dân tộc Việt Nam. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tâm linh của người Việt Nam, là nền tảng tinh thần đồng hành, liên kết các thế hệ và giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của đất nước.

Vận dụng Câu 2

Câu 2 (trang 22, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Câu 2 (trang 22, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12).

Lời giải chi tiết:

Gợi ý thiết kế báo tường về chủ đề “Phật giáo Việt Nam đồng hành cùng dân tộc”:

Ý tưởng thiết kế báo tường về chủ đề “Phật giáo Việt Nam đồng hành cùng dân tộc” có thể bao gồm các nội dung sau:

    - Bài viết chính về lịch sử và vai trò của Phật giáo trong lịch sử Việt Nam𒁃: Trình bày các sự kiện và diễn biến lịch sử mà Phật giáo đã góp phần và đồng hành cùng dân tộc Việt Nam từ thời cổ đại đến hiện đại.

    - Phong cảnh linh thiêng của các chùa, tự, ni việnಌ: Hiển thị hình ảnh đẹp mắt và tâm linh của các ngôi chùa, tự, ni viện trải dài từ Bắc vào Nam, là nơi linh thiêng và gắn kết với tâm hồn dân tộc.

    - Những hình ảnh về nghi lễ và hoạt động tâm linh🌳: Cung cấp hình ảnh về các nghi lễ, hoạt động tâm linh như cúng dường, lễ hội, tu tập, giáo lý, thảo luận triết học Phật giáo.

    - Những hoạt động từ thiện và hướng về cộng đồng✃: Tập trung vào các hoạt động từ thiện của các tổ chức Phật giáo như cung ứng thực phẩm, y tế, giáo dục, xây dựng cơ sở hạ tầng cho các cộng đồng nghèo.

    - Phật giáo trong cuộc sống hiện đại🐓: Phản ánh về vai trò và ý nghĩa của Phật giáo trong cuộc sống hiện đại, nhấn mạnh vào việc áp dụng triết lý Phật giáo vào việc sống và giải quyết những vấn đề xã hội.

    - Tâm hồn và sự thanh bình từ Phật giáoಌ: Phác họa hình ảnh về tâm hồn và sự bình an mà Phật giáo mang lại cho người tâm linh, qua các bức tranh, hình ảnh đẹp và những câu chuyện đầy ý nghĩa.