Luyện tập Câu 1

Câu 1 (trang 24, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

  Hoàn thành bảng tóm tắt về các tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam trong bài học theo mẫu sau vào vở ghi.

Lời giải chi tiết:

Học sinh lập sơ đồ tư duy với những nội dung cơ bản sau:

Tín ngưỡng, tôn giáo	Nguồn gốc	Biểu hiện
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên	- Thờ cúng tổ tiên là tín ngưỡng xuất hiện từ xa xưa và tồn tại ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là ở một số nước Đông Bắc Á và Đông Nam Á.  - Ở Việt Nam, thờ cúng tổ tiên là tín ngưỡng quan trọng và phổ biến nhất.	Tôn vinh tổ tiên, tổ phụ, tổ mẫu; cúng đường, cúng vía; thực hiện các nghi lễ như lễ cúng gia tiên, lễ hội tết nguyên đán
Tín ngưỡng thờ Quốc Tổ Hùng Vương	Tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương ở Việt Nam bắt nguồn từ sự tưởng nhớ và biết ơn các Vua Hùng, là những người đứng đầu nhà nước Văn Lang- nhà nước đầu tiên của người Việt.	- Tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương biểu hiện ở hoạt động thờ cúng các Vua Hùng và hướng về ngày giỗ Tổ, với lễ hội Đền Hùng (Phú Thọ).  - Trong lễ hội Đền Hùng, phần lễ bắt đầu bằng lễ dâng hương tại Đền Thượng; phần hội diễn ra quanh khu vực núi Hùng, gồm các hoạt động biểu diễn, các trò chơi và thi đấu, ... - Tín ngưỡng thờ Quốc tổ Hùng Vương còn biểu hiện qua hệ thống cơ sở thờ các Vua Hùng.
Tín ngưỡng thờ Mẫu	Thờ Mẫu là một tín ngưỡng nguyên thuỷ gắn với cư dân nông nghiệp, được hình thành từ nhiều tín ngưỡng bản địa khác nhau (thờ nữ thần trong tự nhiên, thờ Mẫu thần) cùng với những ảnh hưởng của Đạo giáo từ Trung Quốc.	Tôn vinh Mẫu, người mẹ của dân tộc; cúng dường, hát bài chầu Mẫu, múa lân; lễ hội tôn vinh Mẫu
Tín ngưỡng thờ Thành hoàng	- Tín ngưỡng thờ Thành hoàng ở Việt Nam có nguồn gốc từ tục thờ thổ thần (thần bản địa) ở các làng xóm.  - Trong quá trình phát triển, do ảnh hưởng của văn hoá Trung Hoa và chính sách của nhà nước quân chủ, việc thờ thổ thần từng bước được thay thế bằng thờ Thành hoàng.	Tôn vinh các vị thành hoàng, anh hùng của làng; cúng dường, lễ hội tôn vinh các vị thành hoàng
Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc	- Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc xuất phát từ sự tưởng nhớ và biết ơn những người có công lao đối với cộng đồng, đất nước.	Tôn vinh các anh hùng, anh hùng dân tộc; cúng dường, lễ hội tôn vinh anh hùng dân tộc
Phật giáo	- Phật giáo ra đời ở Ấn Độ vào thế kỉ VI TCN, người sáng lập là Sít-đác-ta Gô-ta-ma (còn gọi là Đức Phật, Bụt, Phật Thích Ca). - Phật giáo du nhập vào Việt Nam từ khoảng đầu Công nguyên và từng bước trở thành tôn giáo phổ biến.	Có đặc trưng trong việc tôn vinh Đức Phật và các vị Bồ tát, thực hành như tu tập, cúng dường, và tu học kinh điển. Tư tưởng nhân quả, lòng từ bi và sự giản dị là những giá trị cốt lõi. Các di tích như chùa, tự, ni viện là nơi tâm linh quan trọng và đóng vai trò trong đời sống tinh thần của người dân.
Nho giáo	Nho giáo vốn là một học thuyết chính trị, đạo đức, xã hội hình thành từ thời Tây Chu ở Trung Hoa, với vai trò quan trọng của Chu Công Đán.	Nho giáo ở Việt Nam tập trung vào tôn trọng gia trưởng, đạo đức và sự hòa hợp trong xã hội. Triết lý nhân sinh và nguyên lý "nhân quả" là những đặc trưng quan trọng. Các đình, miếu là nơi linh thiêng thực hành cúng dường và tu học.
Đạo giáo	- Đạo giáo có nguồn gốc từ Trung Quốc và phát triển từ triết học của Lão Tử vào thế kỷ thứ 6-5 trước Công nguyênTop of Form - Đạo giáo du nhập vào Việt Nam từ rất sớm (thời Bắc thuộc), hoà quyện với tín ngưỡng dân gian theo khuynh hướng Đạo giáo thần tiên phổ biến trong đời sống dân gian.	Đạo giáo ở Việt Nam tôn vinh các vị thiên đạo, thánh nhân và tu tâm theo triết lý Đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ, cúng dường tại đền thờ, miếu. Phong tục truyền thống như lễ hội Đạo, cúng tiến thần lễ, tạo nên bầu không khí tâm linh, góp phần giữ gìn và phát triển tinh thần Đạo giáo.
Công giáo	Công giáo được giới thiệu vào Việt Nam bởi các nhà truyền giáo Châu Âu từ thế kỷ 16, trong thời kỳ thực dân Pháp.	Công giáo ở Việt Nam tôn vinh Thiên Chúa và các thánh tử đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ như thánh lễ, cầu nguyện tại nhà thờ, giáo xứ. Các lễ kính như lễ Chúa nhật, lễ Thánh rất phổ biến. Nhà thờ và các trung tâm tôn giáo là nơi tập trung của cộng đồng Công giáo, cũng như là nơi tổ chức các hoạt động tôn giáo và xã hội.
Tin lành	Đạo Tin lành được truyền nhập vào Việt Nam từ thế kỷ 19 thông qua các hoạt động truyền giáo của các nhà sứ đồ và các tổ chức Tin lành từ các nước phương Tây.	Đạo Tin Lành luôn chú trọng đến việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo.

Luyện tập Câu 2

Câu 2 (trang 20, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

  Thông qua hoạt động trải nghiệm và tìm hiểu thực tế, hãy lập hồ sơ thư mục về tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam (theo gợi ý dưới đây vào vở):

Lời giải chi tiết:

Tên loại hình	Đặc trưng cơ bản (về đối tượng thờ cúng, thực hành nghi lễ, ...)	Cơ sở thờ tự, nhà thờ, di tích tiêu biểu có liên quan
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên	Tôn vinh tổ tiên, tổ phụ, tổ mẫu; cúng đường, cúng vía; thực hiện các nghi lễ như lễ cúng gia tiên, lễ hội tết nguyên đán	Thờ ông bà cha mẹ các thế hệ trước
Tín ngưỡng thờ Mẫu	Tôn vinh Mẫu, người mẹ của dân tộc; cúng dường, hát bài chầu Mẫu, múa lân; lễ hội tôn vinh Mẫu	Đền Mẫu Âu Cơ, Thờ Bà Chúa Xứ, ...
Tín ngưỡng thờ Thành hoàng	Tôn vinh các vị thành hoàng, anh hùng của làng; cúng dường, lễ hội tôn vinh các vị thành hoàng	Đình Chèm, Đình Thoại Ngọc Hầu, ...
Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc	Tôn vinh các anh hùng, anh hùng dân tộc; cúng dường, lễ hội tôn vinh anh hùng dân tộc	Đền thờ Hai Bà Trưng, đền thờ Trần Hưng Đạo, ...
Phật giáo	Có đặc trưng trong việc tôn vinh Đức Phật và các vị Bồ tát, thực hành như tu tập, cúng dường, và tu học kinh điển. Tư tưởng nhân quả, lòng từ bi và sự giản dị là những giá trị cốt lõi. Các di tích như chùa, tự, ni viện là nơi tâm linh quan trọng và đóng vai trò trong đời sống tinh thần của người dân.	Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông (Quảng Ninh), chùa Thiên Mụ, ...
Nho giáo	Nho giáo ở Việt Nam tập trung vào tôn trọng gia trưởng, đạo đức và sự hòa hợp trong xã hội. Triết lý nhân sinh và nguyên lý "nhân quả" là những đặc trưng quan trọng. Các đình, miếu là nơi linh thiêng thực hành cúng dường và tu học.	Văn Miếu Quốc Tử Giám, Văn Miếu Mao Điền (Hải Dương), ..
Đạo giáo	Đạo giáo ở Việt Nam tôn vinh các vị thiên đạo, thánh nhân và tu tâm theo triết lý Đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ, cúng dường tại đền thờ, miếu. Phong tục truyền thống như lễ hội Đạo, cúng tiến thần lễ, tạo nên bầu không khí tâm linh, góp phần giữ gìn và phát triển tinh thần Đạo giáo.	Chùa Mui (Hà Nội), Trấn Vũ quán (Hà Nội), ...
Công giáo	Công giáo ở Việt Nam tôn vinh Thiên Chúa và các thánh tử đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ như thánh lễ, cầu nguyện tại nhà thờ, giáo xứ. Các lễ kính như lễ Chúa nhật, lễ Thánh rất phổ biến. Nhà thờ và các trung tâm tôn giáo là nơi tập trung của cộng đồng Công giáo, cũng như là nơi tổ chức các hoạt động tôn giáo và xã hội.	Nhà thờ Đức Bà, nhà Thờ Phát Diệm (Ninh Bình), Nhà thờ Tân Định (TP Hồ Chí Minh), ...
Tin lành	Đạo Tin Lành luôn chú trọng đến việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo.	Nhà thờ Lớn, Trung tâm Tin Lành Tôn Đức Thắng, ...

Vận dụng Câu 3

Câu 3 (trang 24, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Tìm hiểu và giới thiệu với thầy cô, bạn học những tín ngưỡng phổ biến ở địa phương em.

Lời giải chi tiết:

Tín ngưỡng thờ Thành hoàng làng ở làng quê Bắc Bộ:     - Đình là nơi thờ Thành hoàng làng. Đình vừa là không gian văn hóa, vừa là không gian tôn giáo, tín ngưỡng, đồng thời là đơn vị cơ quan hành chính làng của người Việt ở đồng bằng Bắc bộ.      - Việc thờ cúng Thành hoàng được diễn ra thường xuyên thông qua việc thắp đèn, hương hằng ngày. Ngoài ra, việc cúng lễ được thực hiện vào các ngày Sóc, Vọng hằng tháng, trong những ngày tiết nạp bốn mùa, lễ giao thừa, Tết Nguyên đán, hay những ngày trong làng có ma chay, cưới hỏi, người đỗ đạt, xây dựng công trình chung… dân làng vẫn ra đình cúng lễ để báo cáo, tạ ơn hay kêu cầu sự chở che của Thành hoàng cho cuộc sống của cá nhân, gia đình và cả làng được bình yên và phồn thịnh.      - Lễ hội làng được coi là ngày giỗ của cả làng, hay còn gọi là ngày Thần kỵ: + Nghi lễ tế Thành hoàng làng của người Việt ở đồng bằng Bắc bộ được quy định rất chặt chẽ ở tất cả các khâu, từ việc chọn người chủ tế, bồi tế, các người xướng, y phục, các động tác cũng được quy định rõ ràng trong điển lễ của làng và người thực hiện lễ tế phải thực hiện các động tác đúng như quy định.  + Đồng thời với tế và lễ, người dân còn tổ chức rước Thành hoàng, với ý muốn đưa thần đi thăm thú làng quê, khoe với thần những công việc tốt đã làm được.  + Trong buổi rước, người dân còn diễn lại những công trạng của Thành hoành làng đã làm đối với làng. Đó chính là thế hiện sự biết ơn sâu sắc, lòng tôn kính và sự nhớ nhung khôn nguôi với người có công với làng, với nước - một nét đẹp trong đạo Hiếu của người Việt ở các làng đồng bằng Bắc bộ.     - Trong lễ tế Thành hoàng làng, phần lễ và phần hội là một tổng thể.  + Lễ là phần tôn giáo, biểu hiện những giá trị đạo đức sâu lắng nhất của người dân mỗi làng quê vùng đồng bằng Bắc bộ. Phần lễ gồm một hệ thống hành vi biểu hiện sự tôn kính, biết ơn, sự mong cầu của người dân đối với Thành hoàng làng. + Trong lễ hội cổ truyền của người Việt, văn tế được viết bằng chữ Hán. Hiện nay, văn tế của nhiều làng người Việt vùng đồng bằng Bắc bộ viết bằng chữ Quốc ngữ. Sau nghi lễ rước và tế Thành hoàng là phần hội với các cuộc thi, trò diễn, trò chơi dân gian, hội thi nấu ăn. Các cuộc thi, trò chơi dân gian trong lễ hội bao giờ cũng có nội dung gắn với lịch sử của làng, mô tả lại sự tích hay chiến tích của Thành hoàng, ca ngợi vẻ đẹp của làng…

Vận dụng Câu 4

Câu 4 (trang 24, sách chuyên đề học tập Lịch sử 12)

Thiết kế áp phích/ tập san/ băng hình về một tôn giáo ở địa phương em và giới thiệu với thầy cô, bạn học.

Lời giải chi tiết:

Các em có thể tham khảo ý tưởng thiết kế tập san với chủ đề về Phật giáo như sau: Tên Tập San: "Di Sản Phật Giáo Trong Văn Hóa Xã Hội Việt Nam"

    - Bìa:

+ Hình ảnh tượng Phật và các biểu tượng văn hóa Việt Nam. + Tiêu đề "Di Sản Phật Giáo Trong Văn Hóa Xã Hội Việt Nam" nổi bật và ấn tượng.

    - Mục Lục: Liệt kê các nội dung chính của tập san.

    - Giới Thiệu:

+ Mô tả ngắn gọn về ý nghĩa của Phật giáo trong văn hóa và xã hội Việt Nam. + Nhấn mạnh vai trò của Phật giáo trong việc hình thành và phát triển văn hóa Việt Nam.

    - Phần Nội Dung:

+ Lịch Sử và Truyền Thống: Các bài viết về lịch sử và phát triển của Phật giáo ở Việt Nam. Những di tích, chùa chiền lịch sử và tâm linh nổi tiếng. + Tác Động vào Xã Hội: Phân tích tác động của Phật giáo đối với văn hóa, giáo dục, và xã hội Việt Nam hiện đại. Thảo luận về vai trò của Phật giáo trong việc xây dựng và duy trì hòa bình xã hội. + Giao Lưu Văn Hóa: Mô tả về các nghi lễ, lễ hội truyền thống của Phật giáo Việt Nam. Tương tác văn hóa giữa Phật giáo và các tín ngưỡng, truyền thống khác. + Chia Sẻ Kinh Nghiệm: Câu chuyện và kinh nghiệm của những người theo đuổi lối sống Phật giáo trong xã hội đương đại.

    - Góc Tranh Ảnh𒊎: Bộ sưu tập hình ảnh về các nghi lễ, lễ hội, và địa danh Phật giáo ở Việt Nam. Hình ảnh về sự kết hợp của Phật giáo và văn hóa Việt Nam.

   - Phần Phụ Lục🎐: Các địa chỉ và thông tin liên lạc của các chùa, tự viện, và các tổ chức Phật giáo. Bảng lịch lễ Phật giáo và các sự kiện văn hóa quan trọng.

    - Trang Cuối𝐆: Phần dành cho độc giả để gửi ý kiến, phản hồi và góp ý cho số tiếp theo của tập san.