Chủ đề 2. Ôn tập truyện - Văn 7

Tải về

Ôn tập về truyện ngắn, truyện ngụ ngôn, truyện khoa học viễn tưởng

Quảng cáo

Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn

Tải về

Lý thuyết

1. Lý thuyết về truyện ngắn, truyện ngụ ngôn, truyện khoa học viễn tưởng

	Khái niệm	Đặc điểm	Nhân vật
Truyện ngắn	Là tác phẩm văn xuôi cỡ nhỏ, ít nhân vật, ít sự kiện phức tạp; cốt truyện thường không chia thành nhiều tuyến; chi tiết cô đúc; lời văn mang nhiều ẩn ý;…	- Thường phản ánh một khoảnh khắc, tình huống đặc biệt, ấn tượng trong đời nhân vật. - Kết cấu đơn tuyến, không nhiều tuyến nhân vật. - Dùng chi tiết cô đúc, hàm súc, lối viết giàu ẩn ý. 🥃- Đề tài phong phú: từ kỳ lạ đến đời thường, triết lí, châm biếm đến thơ mộng.	Thường được thể hiện qua hình dáng, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, ý nghĩ,…
Truyện ngụ ngôn	Là những truyện kể ngắn gọn, hàm súc, bằng văn xuôi hoặc văn vần	Thường đưa ra bài học về cách nhìn sự việc, cách ứng xử của con người trong cuộc sống	- Có thể là loài vật, đồ vật, cây cối hoặc con người. - Hầu như không có tên riêng
Truyện khoa học viễn tưởng	Là loại truyện hư cấu về những điều diễn ra trong một thế giới giả định, dựa trên tri thức khoa học và trí tưởng tượng của tác giả	- Đề tài đa dạng, phong phú gắn với các phát minh khoa học, công nghệ - Cốt truyện: sự việc giả tưởng - Không gian, thời gian mang tính giả định	Xuất hiện các nhân vật như người ngoài hành tinh, quái vật, người có năng lực phi thường, những nhà khoa học, nhà phát minh có khả năng sáng tạo kì lạ

2. Khái quát nội dung chính của các văn bản

Văn bản	Tác giả	Xuất xứ	Nội dung chính	Giá trị nghệ thuật
Ông Một	Vũ Hùng (1931)	Trích từ Phía Tây Trường Sơn, in trong Những truyện hay viết cho thiếu nhi - Vũ Hùng, tập truyện gồm bốn truyện: Sao sao, Các bạn của Đam Đam, Phía Tây Trường Sơn, Ngày hè	Đoạn trích trên giúp người đọc hiểu về mối quan hệ gắn bó, khăng khít như tình cảm ruột thịt giữa con người với thế giới tự nhiên	- Ngôn từ trong sáng, bình dị, gần gũi với cuộc sống đời thường - Lối viết hấp dẫn, thú vị
Những cái nhìn hạn hẹp	In trong Tổng hợp văn học dân gian người Việt, tập 10, Truyện ngụ ngôn, Nguyễn Xuân Kính (Chủ biên), NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003		- Truyện Ếch ngồi đáy giếng: 𒆙Phê phán cách nhìn thế giới hạn hẹp của ếch, chỉ vì huênh hoang, kiêu ngạo nên phải chịu kết cục bi thảm - Truyện *Thầy bói xem voi*ꦡ: Từ câu chuyện chế giễu cách xem và phán về voi của năm ông thầy bói, truyện khuyên người ta: muốn hiểu biết sự vật, sự việc phải xem xét chúng một cách toàn diện	- Ngôn từ bình dị, gần gũi - Lối viết hấp dẫn, thú vị
Những tình huống hiểm nghèo	- Truyện *Hai người bạn đồng hành và con gấu𒅌: In trong Truyện ngụ ngôn Ê-dốp, Phạm Khải Hoàn dịch, Nguyên Tâm giới thiệu, Đinh Huỳnh vẽ tranh - Truyện Chó sói và chiên con: In trong Ngụ ngôn chọn lọc La Phông-ten, truyện Chó soi và chiên con,* Tú Mỡ dịch		- Hai người bạn đồng hành và con gấu🍌 phê phán những kẻ bỏ rơi bạn bè lúc hoạn nạn, đồng thời đề cao sự mưu trí trong ứng xử. - Chó sói và chiên con🐲 lên án thói xấu ỷ mạnh hiếp yếu, qua hình ảnh con sói độc ác và chiên con yếu đuối, từ đó rút ra bài học về sự bất công và tàn nhẫn trong xã hội.	- Ngôn ngữ bình dị, gần gũi - Lối kể chuyện hấp dẫn, thú vị…
Biết người, biết ta	In trong Tục ngữ, ca dao, dân ca Việt Nam, Vũ Ngọc Phan		Tác giả muốn mượn hình ảnh của các sự vật để nói về thái độ và cách ứng xử của con người trong cuộc sống. Mỗi người đều có những năng lực và thế mạnh riêng, ta không nên tự kiêu, so bì, cho mình là giỏi hơn và coi thường người khác vì mỗi người có điểm mạnh ở từng lĩnh vực khác nhau, có người này, người kia..	- Ngôn ngữ giàu hình ảnh - Sử dụng các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa làm nổi bật các sự vật trong các bài thơ
Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng	Từ câu chuyện của Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng, truyện nêu ra bài học: Trong một tập thể, mỗi thành viên không thể sống tách biệt mà phải nương tựa vào nhau, gắn bó với nhau để cùng tồn tại; do đó, phải biết hợp tác với nhau và tôn trọng công sức của nhau.			- Cách kể chuyện ý vị với ngụ ý sâu sắc. - Mượn chuyện các bộ phận cơ thể con người để khuyên nhủ, răn dạy con người.
Bài học từ cây cau	Nguyễn Văn Học (1981)	Trích Trò chuyện với hàng cau, Báo Quân đội nhân dân, 09/04/2020	Qua văn bản Bài học từ cây cau ta thấy được sự trân trọng, yêu mến cây cau của nhân vật “tôi”. Cây cau để lại cho tác giả nhiều kỉ niệm tuổi thơ, cây cau cùng những câu hỏi của ông nội cũng giúp tác giả có những bài học trong cuộc sống.	- Giọng văn tha thiết, nhẹ nhàng, sâu lắng - Tác giả thành công khi thể hiện cái “tôi” trữ tình - Hình ảnh gợi cảm, gợi tình
Trái tim Đan-kô	Mác-xim Go-rơ-ki (1868-1936)	Trích Tuyển tập truyện ngắn Mác-xim Go-rơ-ki⭕, Cao Xuân Hạo, Phạm Mạnh hùng dịch, NXB Văn học, 2012.	Văn bản kể lại câu chuyện về trái tim dũng cảm của Đan-kô. Tác giả đã dựng lên hình tượng chàng Đan-kô xé toang lồng ngực lấy trái tim soi lối cho cả đoàn người. Bài học: Trái tim Đan-kô được hiểu là những người luôn hết lòng vì người khác, bất chấp hiểm nguy, sẵn sàng hi sinh bản thân, quyền lợi của mình cho mọi người, xuất phát duy nhất từ lòng yêu thương.	- ⛄Ngôi kể thay đổi linh hoạt: từ ngôi kể thứ ba chuyển sang ngôi kể thứ nhất - Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, lôi cuốn - Sử dụng ngôn ngữ giàu hợi hình, gợi cảm - Sử dụng các yếu tố hư cấu tưởng tượng để tăng giá trị biểu đạt cho câu chuyện
Lời trái tim	Paulo Coelho (1947)	Lời của trái tim được trích trong tác phẩm Nhà giả kim	Văn bản nói về hành trình vượt qua sa mạc của cậu bé chăn cừu để đến các kim tự tháp Ai Cập - nơi được cho là chứa kho báu. Qua cuộc nói chuyện với nhà giả kim về tình trạng trái tim mình, San-ti-a-gô biết được vì sao cần lắng nghe tiếng nói của trái tim.	- Ngôn từ giản dị, gần gũi - Nghệ thuật kể chuyện nhẹ nhàng, hấp dẫn - Cách truyền tải thông điệp khéo léo
Dòng "Sông Đen"	Giuyn Véc-nơ (1828-1905)	Dòng “Sông Đen” được trích từ tác phẩm Hai vạn dặm dưới biển💦 của Giuyn Véc-nơ. Câu chuyện bắt đầu vào năm 1866	Văn bản Dòng sông đen🍸 đã đem đến cho người đọc những trải nghiệm thú vị về những ngày đầu của hành trình hai vạn dặm dưới biển trên con tàu Nau-ti-lux của giáo sư A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len	- ⛎Ngôi kể thứ nhất làm câu chuyện trở nên chân thực, bộ lộ cảm xúc của người kể chuyện - Nghệ thuật kể chuyện thú vị, lôi cuốn - Từ ngữ giàu gợi hình, gợi cảm - Đề tài khám phá đại dương với sự độc đáo của khoa học viễn tưởng giúp truyện trở nên hấp dẫn - Cốt truyện được xây dựng trên các sự việc giả tưởng liên quan đến các thành tựu khoa học
Xưởng Sô-cô-la	Rô-a Đan (1916-1990)	Thuộc chương 15 của truyện Charlie và nhà máy sô-cô-la (1964)	Văn bản kể lại hành trình khám phá xưởng sản xuất sô-cô-la bên trong nhà máy của năm đứa trẻ và chín người lớn.	- Ngôi kể thứ ba giúp người đọc có cái nhìn khách quan - Nghệ thuật kể chuyện thú vị, lôi cuốn - Từ ngữ giàu gợi hình, gợi cảm - Cốt truyện được xây dựng trên các sự việc giả tưởng liên quan đến các thành tựu khoa học
Một ngày của Ích-chi-an	A-léc-xăng-đơ Rô-ma-nô-vich Bê-li-ép (1884-1942)	Một ngày của Ích-chi-an được trích trong phần một của truyện Người cá.	Văn bản kể về hành trình sau khi biến thành người cá của Ích-chi-an dưới đáy đại dương đồng thời thể hiện tình yêu mà Ích-chi-an dành cho biển cả bao la.	- 🍨Ngôi kể thứ ba giúp câu chuyện có góc nhìn khách quan - Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, lôi cuốn - Sử dụng ngôn ngữ giàu hợi hình, gợi cảm - Sử dụng các yếu tố hư cấu tưởng tượng để tăng giá trị biểu đạt cho câu chuyện

Bài tập

Câu 1. Đọc đoạn trích dưới đây:

Con voi đi đâu không ai biết, chỉ thấy hàng năm khi sang thu, nó lại xuống làng. Nó rống gọi ràng từ xa, trước khi lội qua bến sông. Nghe tiếng rống, người làng bảo nhau: Ông Một về🦂. Họ nô nức cùng người quản tượng ra đón nó ở tận đầu làng.

Con voi theo người quản tượng về mái nhà cũ, quỳ ở giữa sân. Thấy con vật luyến chủ trở về, người quản tượng như trẻ lại.

(Trích Ông Một, Vũ Hùng)

a. Trong đoạn trích, người dân làng gọi con voi bằng cái tên gì? b. Hành động “quỳ ở giữa sân” của con voi thể hiện điều gì? c. Vì sao người quản tượng “như trẻ lại” khi thấy con voi trở về? d. Nếu em là một người dân trong làng chứng kiến cảnh voi trở về mỗi năm, em sẽ cảm thấy như thế nào? Vì sao? e. Qua đoạn trích trên, em rút ra được bài học gì về tình cảm giữa con người và muôn loài?

Câu 2. Đọc văn bản dưới đây:

Có một con ếch sống lâu ngày trong một cái giếng nọ. Xung quanh nó chỉ có vài con nhái, cua, ốc bé nhỏ. Hằng ngày, nó cất tiếng kêu ồm ộp làm vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ. Ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể.

Một năm nọ, trời mưa to làm nước trong giếng dềnh lên, tràn bờ, đưa ếch ta ra ngoài.

Quen thói cũ, ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp. Nó nhâng nháo đưa mắt lên nhìn bầu trời, chả thèm để ý xung quanh nên đã bị một con trâu đi qua dẫm bẹp.

(Truyện ngụ ngôn – Ếch ngồi đáy giếng)

a. Xác định nhân vật trung tâm của truyện. b. Khi sống trong giếng, ếch tưởng ra điều gì? Khi ra ngoài nó như thế nào? c. Ếch trong câu chuyện là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho ai? Giếng và bầu trời tượng trưng cho điều gì? d. Câu chuyện trên để lại cho anh chị bài học gì?

Câu 3. Đọc văn bản dưới đây:

Có hai người bạn đương đi trong rừng thì một chú gấu nhảy ra vồ. Tình cờ, người đi trước túm được một cành cây và ẩn mình trong đám lá. Người kia không biết trông cậy vào đâu, đành nằm bẹp xuống đất, mặt vùi trong cát. Gấu đến gần dí mõm vào tai người này ngửi, ngửi mãi… Nhưng cuối cùng, gấu hú lên một tiếng, lắc đầu rồi lững thững bỏ đi, vì gấu không ăn những con vật chết. Bấy giờ, người trên cây trèo xuống gặp bạn, cười và nói rằng: “Ông Gấu thì thầm với cậu điều gì đó?” “Ông ấy bảo tớ rằng”, người kia nói, “không nên tin vào những kẻ bỏ mặc bạn bè trong cơn hoạn nạn”. (Hai người bạn đồng hành cùng con gấu) a. Trong câu chuyện, ai là người đã trèo lên cây trốn khi gặp gấu? b. Gấu đã làm gì khi đến gần người nằm dưới đất? c. Tại sao người kia lại nằm im bất động và vùi mặt xuống đất khi gặp gấu? d. Câu trả lời của người nằm dưới đất: “Không nên tin vào những kẻ bỏ mặc bạn bè trong cơn hoạn nạn” có ý nghĩa gì? e. Qua câu chuyện, em rút ra được bài học gì trong cách chọn bạn và giữ gìn tình bạn?

Câu 4. Đọc văn bản Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng và trả lời các câu hỏi:

a. Những nhân vật nào đã quyết định không làm việc để nuôi lão Miệng? b. Vì sao cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai lại quyết định không làm việc nữa? c. Sau khi ngừng làm việc, tình trạng của cô Mắt, cậu Chân, cậu Tay và bác Tai như thế nào? d. Theo em, bài học nào rút ra được từ câu chuyện trên? e. Nếu em là cô Mắt, em sẽ cư xử như thế nào để vừa bày tỏ ý kiến, vừa giữ được sự hòa thuận với các bộ phận khác?

Câu 5. Đọc văn bản Bài học từ cây cau và trả lời các câu hỏi:

a. Theo văn bản, ông nội của người kể chuyện yêu thích điều gì trong cách sống và kiến trúc ngôi nhà? b. Vì sao cây cau lại trở thành một phần quan trọng trong đời sống và tình cảm của gia đình người kể chuyện? c. Câu nói “Nhìn lên cây cau cháu thấy bài học làm người ngay thẳng” thể hiện người cháu đã học được bài học gì từ hình ảnh cây cau? d. Em hiểu như thế nào về câu nói của ông nội: “Ông thấy tương lai tươi đẹp của dòng họ ta”? Câu nói này thể hiện điều gì? e. Từ bài học trong văn bản, em rút ra được bài học gì cho bản thân trong việc gìn giữ và yêu quý những giá trị truyền thống gia đình, quê hương?

Câu 6. Đọc văn bản Trái tim Đan-kô và trả lời các câu hỏi:
✃a. Hành trình mà Đan-kô và đoàn người đi qua có gì gian nan?

b. Vì sao Đan-kô xé lồng ngực, rút trái tim ra để soi đường cho mọi người? c. Hình ảnh trái tim cháy rực của Đan-kô mang ý nghĩa biểu tượng gì? d. Thái độ của đoàn người trước sự hy sinh của Đan-kô có gì đáng suy ngẫm? e. Từ câu chuyện, em rút ra bài học gì cho bản thân?

Câu 7. Đọc văn bản Lời trái tim và trả lời các câu hỏi:
🐓a. Vì sao cậu bé chăn cừu phải lắng nghe trái tim mình?

b. Trái tim cậu bé đã nói gì trên đường đi? c. Cậu bé phản ứng thế nào với trái tim mình? d. Nhà luyện kim đan khuyên cậu điều gì? e. Ý nghĩa đoạn trích là gì?

Câu 8. Đọc văn bản Dòng "Sông Đen" và trả lời các câu hỏi:
𝓰a. Thuyền trưởng Nê-mô có thái độ như thế nào khi tiếp đón các nhân vật? Vì sao tác giả cảm thấy khó hiểu về con người ông ta?

b. Tác giả đã quan sát và nghiên cứu điều gì trên bản đồ thế giới? Vì sao hải lưu “Sông Đen” (Kuroshioa) lại đặc biệt? c. Phòng khách của tàu Nau-ti-lơtx có gì đặc biệt khiến các nhân vật kinh ngạc? d. Các nhân vật đã có những cảm xúc và suy nghĩ gì khi quan sát cảnh biển qua ô kính tàu? e. Qua đoạn trích, em hiểu gì về cuộc sống và thế giới mà thuyền trưởng Nê-mô đang sống?

Câu 9. Đọc văn bản Xưởng Sô-cô-la và trả lời các câu hỏi:
a. Tác phẩm thuộc thể loại gì?

b. Tác phẩm kể theo ngôi thứ mấy? c. Những cảnh đẹp trong xưởng được giải thích như thế nào? d. Chi tiết nào trong văn bản khiến em ấn tượng nhất? Vì sao? e. Hãy tưởng tượng em đang ở một thế giới không có ô nhiễm môi trường và mô tả về cảnh vật, cuộc sống sinh hoạt ở thế giới đó.

Câu 10. Đọc văn bản Một ngày của Ích-chi-an và trả lời các câu hỏi:
ꦉa. Ích-chi-an có những đặc điểm gì đặc biệt so với con người bình thường?

b. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh thiên nhiên nào để miêu tả vẻ đẹp của biển sau cơn giông? Nêu tác dụng của những hình ảnh ấy. c. Theo em, tại sao Ích-chi-an lại thích rong chơi ngoài biển hơn là về nhà sớm? d. Em học được điều gì từ hành động cứu giúp các sinh vật bị sóng đánh dạt vào bờ của Ích-chi-an? e. Nếu được sống như Ích-chi-an, em sẽ chọn làm gì trong một ngày ở biển và vì sao?

Hướng dẫn giải

Câu 1:

Phương pháp: